چرا التهاب بازار ارز طولانی شد؟
بازار ارز ایران به‌واسطه اثرگذاری چند عامل برون‌مرزی و داخلی، اینک به التهابی دچار شده که عملاً کارکرد خود را از دست داده است. در این شرایط باوجوداینکه ایران اعتبار ارزی قابل قبولی در حساب‌های خارجی خود دارد اما به‌واسطه مشکلات به‌وجود آمده در نقل‌وانتقال ارز، عملاً اثرگذاری این اعتبار بر بازار داخلی از بین رفته و آن را به التهاب کشانده است.
تشدید التهابات بازار ارز، فعالیت صرافی‌ها را به حالت تعلیق درآورده و باعث شده صراف‌ها فروش اغلب ارزها به‌ویژه دلار و یورو را متوقف کنند. ابوذر نجمی، تحلیلگر مسائل اقتصادی می‌گوید: وقتی بازار از حدی معینی بی‌ثبات‌تر شود، عموم مردم که در حالت عادی هیچ ارتباطی با بازار ارز ندارند برای خرید به بازار هجوم می‌آورند و این امر به اختلال هر چه بیشتر بازار و متوقف شدن کارکرد عادی آن دامن می‌زند.
ابوذر نجمی با اشاره به اینکه این اتفاق مختص کشورهای توسعه‌نیافته نبوده بلکه حتی در کشوری مانند انگلیس نیز مسبوق به سابقه است، می‌افزاید: در شرایط فعلی بخش عمده صرافی‌های کشور تصمیم گرفته‌اند تا زمان تثبیت دوباره بازار، کرکره را پائین بکشند تا حداقل از منابع و سرمایه خود محافظت کنند چراکه قیمت‌گذاری ارز و نوسانات آن از قاعده و چارچوب خارج شده و ریسک معاملات صرافان را افزایش داده است.
نجمی در تشریح دلایل متشنج شدن بازار ارز کشور، تصریح می‌کند: مشکلات ارزی کشور، با اتفاقاتی مانند مسدود شدن حساب‌های ایرانیان در بانک‌ها چینی آغاز و با سخت شدن کار صرافی‌ها در امارات تشدید شد، حالا به‌جایی رسیده که عملاً بازار را مختل کرده است.
این تحلیلگر اقتصاد بین‌الملل اظهار می‌کند: چند ماه پیش، وقتی امارات، دریافت مالیات بر ارزش‌افزوده از صرافان را در دستور کار قرار داد، کار صرافی‌ها که قبلاً برای نقل‌وانتقال ارز فقط عوارض می‌پرداختند پرهزینه‌تر شد اما مساله اصلی اینجا بود که با قوانین جدید امارات، عمده اشخاصی که در قالب شرکت‌های تجاری در امارات به نمایندگی از صرافی‌های ایرانی به عملیات نقل‌وانتقال وجوه می‌پرداختند باید بابت هر تراکنش ارزی مستندات تجاری ارائه می‌کردند که عملاً غیرممکن بود و همین مساله صرافی‌ها را وادار کرد به کسب‌وکار خود را امارات پایان دهند.
به گفته نجمی، بودند با قوانین جدید، شرکت‌های تجاری که با صرافی‌های ایرانی همکاری داشتند دست از کار کشیدند و این مساله کار را برای نقل‌وانتقال ارز از طریق صرافی‌های داخلی ایران و صدور حواله‌های ارزی سخت کرد و منجر به افزایش قیمت آن شد.
او می‌افزاید: از سوی دیگر بانک‌های چینی نیز که عمدتاً سهامداران عمده آمریکایی دارند، تحت‌فشار سیاست‌های ضد ایرانی رئیس‌جمهور آمریکا، سنگ‌اندازی در مسیر مبادلات ارزی ایرانیان را آغاز کردند و عملاً کار را به‌جایی رساندند که نقل‌وانتقال ارز از چین برای ایرانی‌ها بسیار محدود شود.
نجمی می‌گوید: در پی این دو اتفاق، صدور حواله‌های دلاری از مبدأ ایران عملاً با مشکل مواجه شد و قیمت دلار حواله روند صعودی گرفت تا جایی که قیمت دلار حواله از قیمت اسکناس دلار فاصله قابل‌توجهی گرفت و همین مساله زنگ اخطار افزایش قیمت دلار را برای عموم مردم به صدا درآورد و آنها را به بازار کشاند.
به عقیده این تحلیلگر، در این وضعیت مردم برای تبدیل سرمایه‌های خود اقدام به خرید اسکناس دلار کردند و رشد قیمت دلار در بازار آزاد را تشدید کردند، از سوی دیگر کسانی که سرمایه‌های کلان‌تری داشتند به دنبال خارج کردن سرمایه خود از کشور برآمدند و این مساله در شرایطی که نقل‌وانتقال دلار برای ایران به‌سختی انجام می‌شد برای جهش قیمت دلار حواله و تشدید تقاضا در بازار زمینه‌سازی کرد.
گزارش میدانی از بازار ارز تهران نشان می‌دهد که این مسائل وضعیت بازار ارز را به‌جایی رسانده که صرافی‌ها بی‌خیال فروش دلار شوند و صرافی‌های بانکی نیز، به‌جز صرافی ملی که هنوز عرضه‌کننده ارز بانکی است، اقدام خاصی در بازار انجام ندهند. در مقابل، قیمت‌ها در بازار ارز بیش‌ازپیش آشفته شده و کارکرد بازار را به طول کامل متوقف کرده‌اند.
نجمی معتقد است: در این شرایط که بازار ارز داخلی به‌واسطه سنگ‌اندازی‌های پیش‌آمده در نقل‌وانتقال ارز ایران در شبکه بانکی بین‌المللی، متشنج شده است، باید با اعزام شخصیت‌های بلندپایه اقتصادی و سیاسی به چین، مشکلات پیش‌آمده با بانک‌های این کشور مرتفع شده و وضعیت بازار ارز به سامان شود اما ما در این مورد هم با چند مشکل توأمان مواجه شدیم و عملاً مانع تحقق این مساله شد.
او می‌افزاید: از یک‌سو با مطرح‌شدن بحث‌های مربوط به عربستان و اسرائیل و تقویت برنامه‌ریزی‌های ضد ایرانی در منطقه، بخش عمده پتانسیل دستگاه دیپلماسی و شخص وزیر امور خارجه کشورمان صرف خنثی‌سازی این توطئه‌ها شد به‌گونه‌ای که فرصت رفع معضل ارزی از طریق رایزنی‌های سیاسی رنگ باخت و از سوی دیگر در بانک مرکزی نیز به‌عنوان متولی بازار ارز بحث تغییر رئیس‌کل وجود دارد و این مساله تمرکز این نهاد بر بازار ارز را کمتر کرده است.
نجمی بی‌تجربگی معاونت ارزی بانک مرکزی را نیز در عدم مدیریت وضعیت فعلی بازار ارز مؤثر می‌داند و می‌گوید: معاونت ارزی بانک مرکزی که به‌تازگی منصوب شده تجربه‌ای در حوزه بانک و ارز ندارد و خود و معاونان قدرت شکل دادن به مذاکرات ارزی با طرف‌های خارجی را ندارند.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی می‌افزاید: در این میان، در حوزه وزارت اقتصاد نیز به‌قدری مشکلات داخلی اقتصاد در سایر حوزه‌ها پررنگ شده‌اند که تمام وقت وزیر و معاونان وی صرف آن مسائل شده و فرصت پیگیری مسائل مربوط به حوزه ارزی را ندارد.
نجمی با بیان اینکه مجموعه این اتفاقات، مانند شوکران در کام بازار ریخته شده و آن را به ورطه التهاب و جهش قیمتی کشانده است، می‌افزاید: در این وضعیت، بحث خروج ترامپ از معاهده برجام نیز جو روانی این التهاب را تشدید کرده است.
به عقیده او هجمه رسانه‌ای ترامپ علیه برجام و تغییر پی‌درپی معاونان و دستیاران او نشان می‌دهد که بحث خروج آمریکا از برجام جدی است و هرچند هزینه‌های سنگین این کار برای امریکا شرایطی ایجاد می‌کند که می‌توان گفت خروج ترامپ از برجام بعید است؛ اما مسلماً فشارهای امریکا علیه ایران را تشدید خواهد کرد و این مساله آتش التهاب اخیر ارزی را بیش‌ازپیش شعله‌ورتر می‌کند.
منبع: پایگاه خبری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی